نخستین اسکناس ایران در کدام بانک چاپ شد؟ آنی بازار: به گزارش آنی بازار، ناصرالدین شاه همزمان با واگذار کردن انحصار ساخت و بهره برداری از طریق زمینی و خط آهن، سد، معادن، کانال های انتقال آب، قنوات و کانال ها و جنگلها و گمرکات کشور به ارون جولیوس دو روییتر یهودی تبار، امتیاز تاسیس بانک را هم به انگلیسی ها داد و آنان با تاسیس بانک شاهی ایران به مدت ۴۰ سال نبض نظام مالی و بانکی کشورمان را در دست گرفتند. این وضعیت تا تاسیس بانک ملی ایران و چاپ نخستین اسکناس در سال ۱۳۱۱ ادامه داشت. به گزارش آنی بازار به نقل از ایسنا، امروز اول فروردین ماه نودمین سالروز چاپ نخستین اسکانس در بانک ملی ایران در سال ۱۳۱۱ است. سابقه چاپ اسکانس در ایران به قرن هفتم هجری - سال ۶۷۲ شمسی - و به دوره تسلط ایلخانان مغول در ایران بر می گردد. گویا در آن مقطع زمانی ذخائر خزانه گی خاتو پنجمین شاه مغول و برادر ارغون شاه مغول به حداقل رسیده بود و شاه و وزیرش خواجه صدرالدین احمد خالدی زنجانی ملقب به صدرجهان به واسطه مشاورش عزالدین مظفر از وجود پول کاغذی به نام «چاو» که سال ها قبل در سرزمین چین تولید و چاپ شده بود، با خبر شدند. صدر جهان با مشاوره پولاد چینگ سانگ سفیر دربار شهر خانْبالِغْ - پکن - در ایران، پول کاغذی چاو را چاپ کرد و در شهرهای مهم ایران مکانی به نام چاوخانه راه انداخت و مردم را مجبور کرد تا در مقابل تحویل سکه های طلا و نقره، پول های کاغذی دریافت نمایند که البته با مقاومت آنان روبرو شد. مردم در تبریز در اعتراض به این اقدام شاه مغول شورش کردند و پول کاغذی چاو مدتی بعدورافتاد. اسکناس در ایران ۵۰۰ سال پس از مخالفت سراسری مردم ایران و شکست چاپ پول کاغذی چاو در ایران «اسکانس» در سال ۱۱۷۶ شمسی در دوره سلطنت فتحعلی دومین شاه قاجار وارد چرخه مبادلات پولی کشورمان شد و از همان ابتدا طلا و نقره بعنوان پشتوانه اسکناس، مبنای محاسبات خزانه شاهان در نظر گرفته شد. سابقه انتشار اسکناس در ایران به سه دوره ۱۲۶۸ تا ۱۳۰۹، ۱۳۰۹ تا ۱۳۳۹ و ۱۳۳۹ تابحال تقسیم می شود. دوره اول در این دوره امپراتوری بریتانیا به پشتوانه امضای امتیازنامه روییتر با دربار ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۸، بانکی تحت عنوان بانک شاهی ایران تاسیس شد. این بانک انحصار ضرب سکه و چاپ و انتشار اسکناس را در اختیار گرفت. تا پیش از تاسیس این بانک پول رایج ایران سکه های طلا و نقره بود. این بانک در تمام سالهای حکومت ناصرالدین و مظفرالدین شاه قاجار مسئول چاپ و انتشار اسکناس ایران در کشور خودش بود. ساختمان مرکزی این بانک در تهران در ساختمانی در ضلع شرقی میدان امام خمینی – میدان توپخانه - قرار داشت. ساختمان این بانک بعدها به بانک بازرگانی – تجارت - اولین بانک غیر دولتی ایران تحویل گردید. انحصار چاپ و نشر اسکناس ایران به مدت ۴۰ سال در اختیار بانک شاهی بود. همینطور این بانک از سال ۱۸۹۰ تا ۱۹۳۰ وظایف بانک مرکزی ایران را عهده دار بود. اولین اسکناس های بانک شاهی در سال ۱۲۶۹ در انگلستان چاپ و در ایران توزیع شد. روی این اسکناس ها عبارت بانک شاهنشاهی ایران، نشان شیر و خورشید و تصویر ناصرالدین شاه چاپ و توزیع شد. با رواج اسکانس در این دوره، برخی سوءاستفاده گران مبادرت به جعل آن کردند ازاین رو بانک شاهی برای کنترل این وضعیت دومین مجموعه اسکناس های خویش را در سال ۱۳۰۳ چاپ و روانه ایران کرد. بانک شاهی این اسکناس ها را با ته نقش شیر و خورشید توزیع کرد. این اسکناس ها با ارقام ۱، ۲، ۵، ۱۰، ۲۰، ۵۰ و ۱۰۰ تومانی و با تصویر ناصرالدین شاه منتشر گردید. با وجودی که در دوره محمدعلی شاه قاجار و در آذر ۱۲۸۶ تلاشهای مستمری از جانب برخی صرافان، بازاریان و سیاستمداران کشور برای تاسیس بانک ملی ایران انجام شد اما امضای قرارداد محرمانه سن پترزبورگ معروف به قرارداد ۱۹۰۷ بین امپراطوری روسیه و انگلیس و تقسیم ایران بین این دو ابرقدرت و بعد آغاز جنگ جهانی اول مانع از تاسیس این بانک شد اما پس از استخدام آرتور میلسپو حقوق دان و کارشناس مالی آمریکایی در ایران، بانک ملی در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۱۳۰۶ تاسیس شد. دوره دوم در دوره دوم مجلس شورای ملی اختیار چاپ و انتشار اسکناس را از بانک شاهی سلب و به بانک ملی ایران واگذار کرد. مجلس شورای ملی در تاریخ ششم خرداد ۱۳۰۹ قانون سلب اجازه چاپ و انتشار اسکناس از بانک شاهی تصویب کرد. در جریان این تصمیم ایران مجبور به پرداخت ۲۰۰ هزار خسارت به دولت وقت انگلستان شد. بر اساس این قانون دولت ایران در ازای خرید این امتیاز ۲۰۰ هزار لیره پول نقد در لندن به بانک شاهی پرداخت کرد و بانک شاهی موظف شد در مدت یک سال بهای اسکناس های چاپ شده خویش را به دولت ایران پرداخت کند. دولت وقت امتیاز چاپ اسکناس های ایران را که تا آن زمان به صورت انحصاری در اختیار انگلستان بود، لغو و بابت این اقدام ۲۰۰ هزار لیره به انگلیسی ها تاوان پرداخت کرد. همینطور اجازه داد انگلیسی ها شعبه مرکزی بانک خویش را در تهران و شعب آنرا در استان ها حفظ کنند. با جایگزین شدن بانک ملی به جای بانک شاهنشاهی و واگذار کردن انحصار چاپ و انتشار اسکناس به این بانک، نخستین اسکناس های چاپ این بانک در اول فروردین ۱۳۱۱ با تصویر رضا شاه و با ارقام ۵، ۱۰، ۲۰، ۱۰۰ و ۵۰۰ ریالی منتشر گردید. در پی تدوین قانون اصلاح واحد پول ایران در سال ۱۳۱۰ هر ریال معادل ۱۰۰ دینار و بعنوان واحد پول رسمی کشورمان انتخاب گردید و از این تاریخ به بعد قِران و تومان برچیده شد. بانک ملی ایران در سال ۱۳۱۴ دومین سری اسکناس هایش را با تصویری اندک بزرگ تر از رضاشاه چاپ و منتشر همینطور از این تاریخ به بعد اسکناس ۱۰۰۰ ریالی هم به فهرست اسکناس های رایج ایران افزوده شد. در سالهای ۱۳۱۵ و ۱۳۱۷ اسکناس هایی جدید با تصویر بدون کلاه رضا شاه چاپ و منتشر گردید همینطور برای نخستین و آخرین بار بر روی اسکناس های ۱۰۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ ریالی معادل ارزش طلای اسکناس «هر ۱۰۰ ریال برابر با یک پهلوی» قید شد. در این مجموعه اسکناسهای ۱۰۰۰۰ ریالی هم چاپ شد اما به سبب مبلغ زیاد آن وارد تبادلات پولی کشور نشد. سال پس از اخراج رضا شاه توسط انگلیسی ها از ایران در شهریور ۱۳۲۰ و نشست محمدرضا پسرش بر تخت پادشاهی، نخستین سری اسکناس های ایران با تمثال محمدرضا شاه با ارقام ۵، ۱۰، ۲۰ و ۱۰۰ ریالی چاپ و روانه بازار پولی کشور شد. در سال ۱۳۲۵ هم اسکناس های ۵۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ ریالی با چهره او چاپ و توزیع شد. دهه ۱۳۳۰ اوج تاسیس و افزایش تعداد بانکهای خصوصی بود. این مساله باعث پیچیده تر و گسترده تر شدن نظام پولی کشور شد و جدا کردن وظایف بانکهای تجاری از غیرتجاری برای بانک ملی ایران دشوار شد بنابراین وزارت اقتصاد در مرداد ۱۳۳۹ تصمیم به تاسیس بانک مرکزی ایران گرفت. دوره سوم در دوره سوم که همزمان با تاسیس بانک مرکزی ایران بود، اختیار چاپ و انتشار اسکناس در ایران از بانک ملی ایران سلب و به این بانک سپرده شد. انحصار چاپ اسکناس در این دوره هم همچنان با بانک مرکزی انگلستان بود. نخستین اسکناس های چاپ شده در بانک مرکزی در سال ۱۳۴۰ و با ارقام ۱۰ و ۲۰ ریالی با امضای وزیر دارایی و رئیس کل بانک مرکزی چاپ و منتشر گردید. ته نقش اسکناس های چاپ شده در این بانک تاج، شیر و خورشید یا تصویر محمدرضا شاه بود. اسکناس ۵ هزار ریالی بانک مرکزی در سال ۱۳۴۴ با امضای وزیر دارایی و رئیس کل بانک مرکزی و در پاکستان چاپ و منتشر گردید. بزرگ ترین ایراد این اسکناس پاک شدن رنگ اسکناس با آب بود. این عیب بزرگ باعث خروج سریع این اسکناس از گردونه تبادلات پولی و بانکی کشور شد. آخرین مجموعه اسکناس های چاپ شده در دوران پهلویِ پسر امضای محمد یگانه وزیر اقتصاد و دارایی و یوسف خوش کیش رئیس کل بانک مرکزی را پای خود داشت. دوره انقلاب اسلامی چند ماه پس از به ثمر رسیدن نهضت اسلامی و به پیروزی رسیدن انقلاب اسلامی در ایران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نخستین سری اسکناس هایش را چاپ و منتشر نمود. در این اسکناس ها تمثال محمدرضا شاه با طرحی دیگر جایگزین شد و روی ته نقش آنها هم نخست شیر و خورشید و بعد نشان موقت جمهوری اسلامی چاپ شد. سری جدید اسکناس های بانک مرکزی امضای علی اردلان وزیر اقتصاد و دارایی و محمدعلی مولوی رئیس کل بانک مرکزی را پای خود داشت. در این سری اسکناس ها تصویر بارگاه امام رضا(ع) به جای تصویر شاه و نشان موقت جمهوری اسلامی که روی ته نقش چاپ شده بود، منتشر گردید. در سری اسکناس هایی که در سال ۱۳۶۰ چاپ و انتشار یافت، ته نقش نشان رسمی جدید جمهوری اسلامی ایران بود چاپ و منتشر گردید. در سال ۱۳۶۶ تصویر محمدحسین فهمیده جایگزین ته نقش قبلی شد. از سال ۱۳۷۲ برای نخستین بار تصویر تمثال آیت الله العظمی سید روح الله موسوی خمینی در روی اسکناس های ۱۰۰۰۰ ریالی چاپ شد و ته نقش این طی اسکناس ها هم همین تصویر بود هم حالا در ایران اسکناس های با ارقام ۲، ۵، ۱۰، ۲۰، ۵۰ و ۱۰۰ هزار ریالی چاپ و منتشر می شود. این اسکناس ها با رنگ های مختلف توسط متخصصان بانکی کشورمان چاپ و منتشر می شوند. روی همه این اسکناس ها تصویر و ته نقش امام خمینی قرار دارد چک پول سال هاست با افزایش نرخ تورم و افت ارزش برابری پول ملی، چاپ و منتشر انوع چک های بانکی در کشور رایج شده است. چک های بانکی با نام «ایران چک» در بازار پولی و بانکی توزیع شده است. ایران چک ها با رقم ۵۰۰ هزار و یک میلیون ریال چاپ می شود. در ۱۳۸۵ شمار اسکناس های در گردش کشور هفت میلیارد و ۳۰۰ میلیون برگ و سرانه آن برای هر ایرانی ۱۰۰ برگ بود. برای جمع آوری، جایگزینی و از بین بردن اسکناس های فرسوده به صورت متوسط ۱۲۰ میلیاردریال در سال هزینه می شود. با توسعه و گسترش نظام بانک داری الکترونیکی و رواج کارت های بانکی الکترونیکی اسکناس پول جایگاه گذشته اش در نظام اقتصادی و داد و ستدهای مالی از دست داده است. منابع: سایت عبدالله شهبازی، مورخ وسکانیان، گ. آ.، فرهنگ روسی به فارسی، تهران، ۱۳۷۲ش مشیری، مهشید، فرهنگ واژه های اروپایی در فارسی، تهران: نشر البرز، ۱۳۷۱خ منبع: anibazar.ir 1402/01/01 14:35:01 5.0 از 5 274 تگهای خبر: ارز , ارزش , اقتصاد , بازار این مطلب آنی بازار را پسندیدید؟ (1) (0) تازه ترین مطالب مرتبط واردات ۱ و شش دهم میلیارد دلاری موبایل در ۸ ماه بازگشت بانک ها به مسیر درست با توقف بنگاه داری تنظیم گری و نظارت بر مبادله رمزپول ها وظیفه قانونی بانک مرکزی است وزیر اقتصاد به عربستان سفر می کند نظرات بینندگان آنی بازار در مورد این مطلب نظر شما در مورد این مطلب نام: ایمیل: نظر: سوال: = ۸ بعلاوه ۵